Nederlands modern-realistische kunst en een discussie over vrijheid en menselijk-heid. Dat stond op het programma van de drukbezochte gewestdag Oost-Nederland, die op 13 april georganiseerd werd in Gorssel. Plaats van handeling: het museum More, waar de modern-realistische verzameling van verzamelaar Hans Melchers een plaats heeft gevonden.

 

Na ontvangst met koffie en thee heette gewestpresident Oost-Nederland Jeanette van Nigtevegt-de Graaff iedereen welkom in de Evenementenzaal. Na een toelichting op het programma las Annette Oud, voorzitter van de afdeling Twente-Achterhoek, die de gewestdag organiseerde, de nieuwe Keure voor. Daarna was het tijd voor cultuur: museummedewerker Boris Ariaens vertelde in bloemrijk taalgebruik over de geschiedenis van het museum en de collectie van schilders als Carel Willink, Jan Mankes, Pyke Koch en Charly Toorop. Uiteraard konden de deelnemers vervolgens de collectie bewonderen, inclusief de adembenemende wisseltentoonstelling 'De Broers Barraud – vier Zwitserse realisten'.

 

      

 

Filosofe

 

Opnieuw in de Evenementenzaal, konden we luisteren naar en meedenken over de voordracht 'De ander kan gelijk hebben' van de Vlaamse filosofe, schrijfster en tv-maakster van Poolse afkomst Alicja Gescinska. Zij vertelde hoe ze via de filosofie op zoek ging naar beter begrip van de mens en de maatschappij. Al sprekend bediende zij zich met groot gemak van voorbeelden uit het maatschappelijk leven, maar deelde ze ook uitvoerig citaten en gedachten uit werk van andere filosofen. Hierdoor werd haar presentatie levendig, actueel en voor iedereen plezierig te volgen. Sprekend over vrijheid en menselijkheid stelde zij in navolging van Hans-Georg Gadamer (1900-2002): ‘De Ander könnte Recht haben’. Om dat te kunnen zeggen, is openheid van geest nodig, een zeldzaamheid in het hedendaags debat, dat vaak meer van de gebalde vuist is en eerder als duel dan als dialoog gezien kan worden.

 

 

Vooringenomenheid

 

Iedereen meent dat hij open van geest is, maar wie zich daarover eerlijk gaat bevragen, stuit vaak toch op vooringenomenheid op allerlei terreinen. Dat maakt het gesprek (horizonversmelting) moeilijk. Alicja Gescinska constateerde echter naar aanleiding van televisie-ontmoetingen met andersdenkenden dat verschillen meestal kleiner zijn dan je zou denken. Vraag namelijk niet wát iemand denkt, maar waaróm hij dat doet. Pas dan ontdek je dat het probleem veeleer een ontmoeting tussen open en gesloten geesten betreft dan een diepgaand meningsverschil.

 

 

 

Positieve vrijheid

Sprekend over vrijheid onderscheidde zij negatieve en positieve vrijheid. Dat vrijheid grenzen nodig heeft, is contra-intuïtief. Vrijheid afbakenen is lastig en enkel een despoot kent precies de grenzen van vrijheid. Dat betekent dat in onze maatschappij veel problemen bestaan waarvoor we geen zwart-witoplossingen kennen. Alicja Gescinska illustreerde met voorbeelden de vrijheidsparadox van Kolakowski (vrijheid geven aan wie onvrijheid willen, leidt tot ondergang van die vrijheid) en de tolerantieparadox van Popper (tolerant zijn voor intoleranten, leidt tot ondergang van tolerantie). Toch stelt Alicja Gescinska dat we voor een gezonde samenleving de twijfel moeten omarmen en moeten durven 'niet-weten'. Ze las een gedeelte voor van de rede die de Poolse dichteres Wislawa Szymborska uitsprak bij het ontvangen van de Nobelprijs in 1996 en die eindigde met: "Daarom zijn de kleine woordjes ‘ik weet het niet’ me zo dierbaar. Ze zijn klein maar met sterke vleugels."

 

 

 

Discussie

 

Na de voordracht leidde Durk Meijer de discussie, waarin Alicja Gescinska onder andere uitlegde waarom zij zich onlangs ook op het politieke vlak begeven heeft. Iedereen was onder de indruk van haar voordracht en van haar persoon. Godelieve Laureys legde in haar slotwoord uit waarom de activiteiten van deze middag goed passen bij de doelen van de Orde van den Prince. Tijdens het aperitief en de daarop volgende maaltijd hadden de deelnemers - overigens niet alleen afkomstig uit Oost-Nederland maar ook uit Den Haag en de Limburgse Kempen, plus nog eens drie DB-leden - veel om over na te praten. Dank aan de organisatoren en hun medewerkers van deze gewestdag.

 

Annette Oud