Laaggeletterdheid, waarom is dat niet alleen een probleem voor de mensen die het betreft, maar voor ons allemaal? Maurice de Greef, verbonden aan de Universiteit Maastricht, gastprofessor Leereffecten laagopgeleiden en laaggeletterden aan de Vrije Universiteit Brussel en één van de hoofdsprekers op de Algemene Ledendag 2018, geeft in een kort wetenschappelijk stuk alvast een begin van een antwoord op die vraag.

 

Volgens het CBS (2014a) kent Nederland nog steeds een groot percentage inwoners dat uitgesloten is van sociale deelname aan de samenleving, te weten 15%. Dit zijn mensen die in de meeste gevallen niet kunnen meedoen aan activiteiten, werk, maar ook minder contacten hebben in hun eigen omgeving. Volgens Bijl et al. (2011) komt het probleem van sociale ongelijkheid door het verschil in opleiding. Het verschil in opleidingsniveau veroorzaakt namelijk een kloof tussen hoog- en laagopgeleiden.

 

Werkloosheidscijfers

 

Dit effect zien we ook terug in onze werkloosheidscijfers. Volgens het CBS (2014b) is circa 77% van de werklozen laag- of middelbaar opgeleid. Een bijkomend probleem van mensen die sociale uitsluiting of uitsluiting van de arbeidsmarkt ervaren, is dat deze mensen onder andere de taal vaak niet voldoende meester zijn. Investeren in laaggeletterdheid voor deze laag- en middelbaar opgeleiden zou deze problematiek en de bijbehorende kosten kunnen tegengaan. Laaggeletterdheid heeft een impact op alle levensdomeinen en zorgt ervoor, dat inwoners beperkingen ervaren.

 

Zware ongevallen

 

Men heeft allereerst weinig tot geen toegang tot de arbeidsmarkt. Het taalprobleem is volgens Lindhout (2009) de oorzaak van 10% van de zware ongevallen in de sector van de procesindustrie. De vaardigheden van de werknemers komen dan niet tegemoet aan de eisen van hun baan en de werknemers kunnen de gevraagde werkprestaties in de specifieke werksetting dus niet leveren (Burnaby en Hart, 2001). Onderzoek bevestigt dit en laat zien, dat hoe beter de mate van geletterdheid op de werkvloer is, hoe geschikter men voor de baan is (Li en Hung, 2010).

 

Zelfstandig

 

Ook de huidige ‘participatiesamenleving’ veronderstelt dat er een sociale infrastructuur moet zijn, waarbij burgers zelfstandig kunnen zorgen voor hun bijdrage aan de lokale samenleving. Als men activiteiten in de wijk moet organiseren, moet men in gesprek met partners, dingen noteren en uitwerken en vervolgens regelen. Mensen die problemen hebben met lezen en schrijven ondervinden hierdoor veel hinder om deze activiteiten op te zetten en een bijdrage voor de lokale samenleving te leveren.

 

Gezondheidszorgkosten

 

PWC (2013) geeft ten derde aan dat doordat mensen laaggeletterd zijn er jaarlijks zo’n 127 miljoen euro aan kosten op gezondheidszorg te verwachten zijn. Van der Heide en Rademakers (2015) bevestigen dit beeld door aan te geven dat laaggeletterden onder andere vaker gebruik maken van huisartsenzorg en ziekenhuiszorg. Daarnaast blijkt dat laaggeletterden minder adequaat hun medicijnen innemen en dat ze onder andere boodschappen van de gezondheidszorg en labels van medicijnen slechter kunnen interpreteren (Berkman et al., 2011). Ook blijkt laaggeletterdheid samen te hangen met diverse gezondheidsrisico’s.

 

Het niet goed kunnen lezen en/of schrijven kan gevolgen hebben op verschillende levensdomeinen en ervoor zorgen, dat mensen (deels) worden uitgesloten van deelname aan de samenleving. Als we krachten op deze verschillende levensdomeinen kunnen bundelen en stakeholders uit de arbeids-, zorg-, onderwijs- en welzijnssector intensief laten samenwerken om mensen ook op latere leeftijd onze taal eigen te maken, krijgen ook laaggeletterde mensen weer kansen om deel te nemen aan de samenleving.

 

Dr. Maurice de Greef

 

 

Referenties

 

Berkman, N.D., Sheridan, S.L., Donahue, K.E., Halpern, D.J. & Crotty, K. (2011). Low Health Literacy and Health Outcomes: An Updated Systematic Review. Annals of Internal Medicine 155 (2), p. 97 – 107.

 

Bijl, R., Boelhouwer, J., Cloïn, M. & Pommer, E. (2011). De sociale staat van Nederland 2011. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau.

 

Burnaby, B. & Hart, D. (2001). Workplace Literacy Problems: Triangulating on Potential Hot Spots. Canadian Journal of Administrative Sciences 18 (3), p. 204 - 220.

 

CBS. (2014a). Nederland presteert bovengemiddeld op thema’s Europa 2020. 07-06-2014. <http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/eu/publicaties/archief/2014/2014-4058-wm.htm>.

 

CBS. (2014b). Beroepsbevolking; Geslacht en Leeftijd. 07-06-2014. <http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=71738NED&D1=22,26&D2=0&D3=0&D4=a&D5=31,36,41,46,51,60,65,l&HD=140304-1009&HDR=T,G4&STB=G2,G1,G3>.

 

Li, C-K. & Hung, C-H. (2010). An examination of the mediating role of person-job fit in relations between information literacy and work outcomes. Journal of Workplace Learning, Vol. 22(5), p. 306 - 318.

 

Lindhout, P. (2009). Taalproblemen bij BRZO- en ARIE bedrijven, een onderschat gevaar? Enschede: Gildeprint.

 

PWC. (2013). Laaggeletterdheid in Nederland kent aanzienlijke maatschappelijke kosten. Aangeboden voor publicatie. Amsterdam: PWC.

 

Van der Heide, I & Rademakers, J. (2015). Laaggeletterdheid en Gezondheid. NIVEL: Utrecht.

 

 

 

De ALD wordt georganiseerd op zaterdag 6 en zondag 7 oktober 2018 in Ede (Gelderland). Op zaterdag is het thema: 'Taal voor allemaal: over taalverwerving en alfabetisering'. Zondag is er de mogelijkheid te ontdekken wat Gelderland op het gebied van natuur, kunst en cultuur te bieden heeft. Op veler verzoek zullen er die dag ook gezamenlijke activiteiten worden georganiseerd.